Осы аптада әлемдік саясат маңызды оқиғаларға толы болды. Солардың бірі Дональд Трамптың АҚШ-тағы президенттік сайлаудағы жеңісі. Дональд Трамп елдің 47 президенті болып сайланды. Демократтар мен республикашылдар арасындағы ұзақ уақытқа созылған бәсекеде Камала Харис Трампқа есе жіберді. Сайлаумен қатар Пентагон Таяу Шығыстағы қақтығыс аймақтарына соғыс ұшақтарын жөнелтті. АҚШ-тан бөлек Молдовада да президент сайлауы болып, бұрынғы мемлекет басшысы Санду Майя билікте қалды. Stan.kz тілшісі әлем жаңалықтарына апталық шолу ұсынады.

Коллаж Stan.kz

Дональд Трамп АҚШ-тың 47-президенті 

5 қараша күні өткен АҚШ-тағы президенттік сайлауда Дональд Трамп 270-тен астам дауыс жинап, жеңіске жетті.

Сайлау алқасының дауыс беруі 17 желтоқсанда өтеді, ал Конгресс оның нәтижелерін 6 қаңтарда бекітетін болады. АҚШ-тың 47-ші президентінің инаугурациясы 20 қаңтарда өтеді деп жоспарланған. Огайо штатының сенаторы Дж.Д.Вэнс Америка Құрама Штаттарының жаңа вице-президенті болмақ.

Трамп АҚШ тарихындағы ең кәрі президент болмақ. Ол 14 маусым күні 78 жасқа толды. Ал 2029 жылы екінші президенттік мерзімінің соңында Трамп 82 жаста болады.

Фото: AP Photo

Трамп алғаш рет 2016 жылы АҚШ президенттігіне үміткер болды. Алғашында көптеген сарапшылар кәсіпкердің бұл қадамын саяси амбиция емес, пиар ретінде қабылдаған. Алайда, кейіннен Трамп Республикалық партиядан өзінің бәсекелестерін ішкі партиялық сайлауда, праймериздерде жеңіп, АҚШ президенттігіне ресми үміткерлікке қол жеткізді. 2017 жылдың 20 қаңтарында Трамп АҚШ-тың 45-президенті болып сайланды. 

2020 жылы Трамп қайтадан сайлауға түскенімен, екінші мерзімге сайлана алмады.

Украинадағы соғысты тоқтатамын: Трамп сайлау науқаны кезінде қандай уәде берді?

2024 жылғы сайлау науқанында Дональд Трамп экономика, көші-қон, ішкі қауіпсіздік және әлеуметтік саясатты қамтитын бірқатар негізгі мәселелерге назар аударды.

Украинадағы қақтығысты тоқтату. Трамп Ресей мен Украина президенттері арасындағы келіссөздерді ұйымдастыру арқылы инаугурация алдында ұрысты тоқтата алатынын айтты. Оның айтуынша, АҚШ тараптардың бірінің жеңісіне емес, бейбітшілікке ұмтылуы керек.

Фото: Reuters

Сонымен қатар Трамп Израильге қолдауды және Таяу Шығыстағы қақтығыстың созылуын тоқтатуға, Иранмен келісім жасау және бұл елдің ядролық қаруға қол жеткізуіне жол бермеуге, НАТО-ның мақсаты мен миссиясын қайта қарастыру, сондай-ақ альянс мүшелерінен Украинаға жіберілген қаражаттың АҚШ-қа өтелуін талап етуге, Қытай мен Ресей арасындағы қарым-қатынасқа әсер етуге уәде берген.

Көші-қон саясаты. Трамп “АҚШ тарихындағы ең үлкен депортацияны” жүзеге асыруға және Мексикамен шекарада қабырға құрылысын аяқтауға уәде берді. Ол сонымен қатар H1-B жұмыс визасына қарсы шығып, американдық колледж түлектеріне жасыл карталар беруді ұсынды.

Криптовалюта саясаты. Трамп Америка Құрама Штаттарын “биткоиннің супердержавасы” еткісі келеді және биткоиннің ұлттық стратегиялық резервін, сондай-ақ саланы жеңілдетілген құқықтық реттеулерді жасауға уәде берді. 

Экономика. Трамп салықтарды қысқартуға, инфляцияны төмендетуге және импорттық тауарларға жоғары тарифтер енгізуге ниетті. 

Трамптың жоспары экономикалық протекционизмге қайта оралуды, мигранттарды шектеуді және қару иелерін қорғауды қамтиды.

Камала Харис жеңілгенін мойындады

Фото: АР

АҚШ президенттігіне үміткер және қазіргі вице-президент Камала Харрис өзінің сайлаудағы қарсыласы Дональд Трампты телефон арқылы жеңісімен құттықтады. Әңгімелесу барысында ол жеңілгенін мойындады.

АҚШ-тың қазіргі президенті Джо Байден де Трампқа телефон соқты. Ол Трампты сайлаудағы жеңісімен құттықтап, биліктің ауысу мәселесін талқылау үшін Трампты резиденциясына шақырды.

Байден де, Харрис де Трамппен сөйлесу кезінде билікті бейбіт жолмен ауыстырудың маңыздылығын талқылады.

Артынша демократиялық партияның кандидаты Камала Харрис жақтаушыларының алдында сөз сөйледі. Ол өзіне дауыс берген жақтастарына қолдаулары үшін алғыс айтып, жеңіліске қарамастан, үміт үзбеуге шақырып, демократиялық құндылықтар үшін күрес жалғасатынын атап өтті.

“Қазір әртүрлі эмоциялар сезініп жатырмын, бірақ нәтижелерді қабылдауымыз керек. Мен Трамппен сөйлестім және біз оларға билікті беруге, билікті бейбіт жолмен беруге көмектесетінімізді айттым. Американдық демократияның басты қағидасы – жеңілген кетеді, жеңіске жеткен қалады. Халық ретінде адалдығымыз президентке немесе партияға емес, еліміздің Конституциясына байланысты. Үнемі жеңіске жету мүмкін емес. Бірақ жеңілісті мойындау түпкілікті жеңіс біздікі болмайды дегенді білдірмейді” – деді Харрис.

Әлем көшбасшылары Трампты құттықтады

Италия премьер-министрі Джорджия Мелони, Польша президенті Анджей Дуда және Грузия премьер-министрі Ираклий Кобахидзе АҚШ-пен серіктестіктерін нығайтуға үмітті екендерін айтып, Трампты құттықтады.

Еурокомиссия басшысы Урсула фон дер Лейен Трампты құттықтау барысында, ЕО мен АҚШ “жай ғана одақтас емес” екенін алға тартты.

“ЕО мен АҚШ жай ғана одақтас емес. Бізді 800 миллион азаматты біріктіретін халықтарымыз арасындағы шынайы серіктестік байланыстырады”, – деп жазды саясаткер.

НАТО Бас хатшысы Марк Рютте Трампты Америка Құрама Штаттарының 47-президенті болып сайлануымен құттықтап, Трамптың басшылығы тағы да Одақты берік ұстаудың кілті болатынын және олар Трамппен НАТО арқылы бейбітшілік үшін қайтадан жұмыс істеуді асыға күтетінін атап өтті.

Ұлыбритания премьер-министрі Кейр Стармер Трамптың нәтижелерін “сайлаудағы тарихи жеңіс” деп атады.

“Сайланған президент Трампты сайлаудағы тарихи жеңісімен құттықтаймын. Алдағы жылдары сіздермен жұмыс істеуді асыға күтемін”, – деп жазды Ұлыбритания премьер-министрі.

Израиль премьер-министрі Биньямин Нетаньяху Трамптың бұл жеңісіе “тарихтағы ең үлкен оралу” деп атады.

Түркия президенті Режеп Тайып Ердоған Трампты досым деп атап, Украинадағы соғысты тоқтатуға көмектесемін деген уәдесін еске салды.

“Түркия мен Америка Құрама Штаттарының қарым-қатынастары күшейіп, аймақтық және жаһандық дағдарыстар мен соғыстар, әсіресе Палестина мәселесі және Ресей-Украина соғысы аяқталады деп үміттенемін. Мен әділетті әлем үшін көбірек күш-жігер жұмсалатынына сенемін. Сайлаудың дос және одақтас американ халқы мен бүкіл адамзат үшін қолайлы болуын тілеймін”, – деді Ердоған.

Иран Трампты өлтіруге бұйрық берген

Фото: АР

Манхэттеннің федералды прокурорлары жұма күні Иран үкіметі Дональд Трампты 2024 жылғы сайлау алдында өлтіруге бұйрық берді деп мәлімдеді.

Прокурорлар Фархад Шакериді жалдамалы кісі өлтіруші және шетелдік лаңкестік ұйымға материалдық қолдау көрсетті деп айыптады. Прокурорлардың айтуынша, ол қазір Иранда және бостандықта жүр.

Манхэттен федералды сотында қаралған қылмыстық шағым бойынша, Иран азаматы Шакери және екі америкалық, Карлайл Ривера мен Джонатан Лоадхольт, Иран үкіметіне қарсы шыққан АҚШ-тағы ирандық азаматты өлтіру әрекетіне қатысқан деп айыпталуда. Сонымен қатар, Шакери АҚШ-тың жаңа президенті Дональд Трампты аңдып, өлтіру туралы Иран Ислам революциясы сақшылар корпусынан тапсырма алғанын мәлімдеген.

Құжаттарға сәйкес, Шакери Иран Ислам революциясы сақшылар корпусының өкіліне бұл тапсырманы орындау қымбатқа түсетінін айтқанда, шенеунік “ақша мәселе емес” деп жауап берген.

7 қазанда Иран Ислам революциясы сақшылар корпусы Шакериге Трампты өлтіру жоспарын бір апта ішінде дайындауды бұйырған, ал егер мүмкін болмаса, бұл жоспарды сайлаудан кейінге қалдыруды сұраған. Бұл Трамптың сайлауда жеңілетінін және одан кейін оны өлтіру жеңілірек болады деп ойлағанын айтады. Дегенмен, FBI тергеуі кезінде Шакери белгілеген мерзімде Трампты өлтіру жоспарын ұсынуға ниетті емес екенін айтқан.

Шакери – бала кезінде АҚШ-қа көшіп келген ауған азаматы. 1994 жылы ұрлық жасағаны үшін сотталып, Нью-Йорк штатында 14 жыл түрмеде отырып, 2008 жылы депортацияланған.. READ FULL STORY HERE>>>CLICK HERE TO CONTINUE READING>>>

Прокурорлардың айтуынша, қыркүйек және қазан айларында Шакери Тегеранда болғанда, ФБР-мен ерікті түрде телефон арқылы сөйлескен. Ол мұны АҚШ-та түрмеде отырған танысының жазасын жеңілдетуге тырысу мақсатында істеген.

Иран АҚШ-тағы сайлаудан кейін Израильге ауқымды шабуыл жасайтынын мәлімдеді

Фото: Anadolu

Иран Израильге 5 қарашада, АҚШ-тағы президент сайлауынан кейін, 2025 жылдың қаңтарында болатын жаңа президенттің инаугурациясына дейін соққы жасауға ниетті. Бұл шара Израиль әскерінің Иранның үш қаласына, Тегеран, Илам және Хузестанға жасаған шабуылына жауап ретінде жоспарланған.

Иран әскерінің ресми өкілдері Израильге қарсы шабуылдың көлемі өткен жолғыдан да ауқымды болатынын айтып, алыс қашықтыққа ұшатын зымырандар мен пилотсыз ұшақтардан басқа да қуатты қаруларды қолданатындарын мәлімдеді. Бұл соққы Израиль үшін күтпеген әрі ауыр салдарларға әкелуі мүмкін.

Иран шенеунігі бұл шабуылды 1 қазандағы Израиль әскернің төрт ирандық сарбазды өлтіруіне байланысты жасауға дайын екенін айтты.

“Иранның сионистік агрессияға беретін жауабы айқын. Біз 40 жыл бойы агрессияны жауапсыз қалдырған емеспіз. Біз бір операцияда сионистердің иелігіндегінің бәрін жоюға қауқарымыз бар”, – деді Ислам революциясы сақшылар корпусы қолбасшысының орынбасары генерал Әли Фадави.

Израильдің барлау қызметі соққы сәуір айындағы сияқты Ирак аумағынан жасалуы мүмкін екенін айтады. 

Екі ел арасындағы қарым-қатынастың шиеленісуі бүкіл Таяу Шығыс аймағын ауқымды соғыстың шегіне жеткізді. Вашингтон Тегеранды салдары ауыр болатын қадамдардан бас тартуға шақырады.

Пентагон Таяу Шығыстағы әскери әрекеттерін күшейтеді

Фото: Staff Sgt. Ian Valley

АҚШ қорғаныс министрі Ллойд Остин Таяу Шығысқа қосымша эсминецтер, жойғыш ұшақтар мен бомбалаушы ұшақтарды жіберуге бұйрық берді.

“Таяу Шығыстағы АҚШ азаматтары мен күштерін қорғауға, Израильді қорғауға және тежеу ​​мен дипломатия арқылы шиеленісті азайтуға біздің міндеттемемізді ескере отырып, Қорғаныс министрі қосымша зымыранға қарсы қорғаныс жойғыштарын, жойғыш эскадрильяны, ұшқыштарды орналастыруға бұйрық берді. Әскери-әуе күштерінің бірнеше алыс қашықтыққа ұшатын B-52 бомбалаушы ұшақтары аймаққа жеткізілді “, – делінген хабарламада.

Сонымен қатар USS Abraham Lincoln әуе кемесінің жетекшілігімен тасымалдаушы соққы тобы да Таяу Шығысқа аттануға дайындалып жатыр.

Остин егер Иран, оның серіктестері немесе сенімді тұлғалары осы сәтті АҚШ қызметкерлеріне немесе аймақтағы мүдделеріне шабуыл жасау үшін пайдаланса, Америка Құрама Штаттары барлық қажетті шараларды қабылдайтынын ашық айтты.

Хабарланғандай, қазан айының басында АҚШ Таяу Шығысқа жауынгерлік ұшақтардың үшінші эскадрильясын орналастырды. Жалғасып жатқан қақтығыс кезінде Израильдің қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін аймаққа F-15E Strike Eagle жойғыш ұшақтары да келді. Олардың қай аймақта орналасқаны туралы ресми ақпарат жоқ. Батыстық ақпарат құралдарының хабарлауынша, олар Иорданиядағы Муваффак Салти әуе базасында орналасқан болуы мүмкін.

Пентагонның ресми деректері бойынша, қазір Таяу Шығыста 40 мыңға жуық америкалық әскер мен ондаған жауынгерлік ұшақ бар. Сонымен қатар, Қызыл теңіз аймағында 154 “Томагавк” қанатты зымырандарын алып жүруге қабілетті USS Georgia ядролық сүңгуір қайығы және екі зымыран жойғышы жауынгерлік кезекшілікте.

Майя Санду Молдовадағы президент сайлауында жеңіске жетті

Фото: Reuters

Молдованың қазіргі президенті Майя Санду президенттік сайлаудың екінші турында жеңіске жеткені белгілі болды. Орталық сайлау комиссиясының мәліметінше, Санду сайлауда 55,33% дауыс жинаған.

Майя Сандудың екінші турдағы қарсыласы Социалистік партияның кандидаты және елдің бұрынғы бас прокуроры Александр Стояногло болды. Екінші турда Стояногло 44,67% дауыс жинады.

Майя Санду сайлау нәтижелерінен кейін мәлімдеме жасады.

“Бүгін сіздер тарих кітаптарына жазылуға лайық демократия сабағын бердіңіз. Бүгін сіздер Молдованы құтқардыңыздар. Бостандық, шындық пен әділдік жеңді. Молдова әрқайсымыздың дауысымыз арқылы өзінің ерік-жігері мен күшін көрсете білді. Біз біріксек, бізді тізе бүктіргісі келгендерді жеңе алатынымызды дәлелдедік”, – деді Молдова президенті Санду.

Сонымен қатар ол, республика “бұрын-соңды болмаған шабуылға ұшырады” деп мәлімдеді.

Бастапқыда нәтижелер Стояноглоның алда екенін көрсеткенімен, шетелде берілген дауыстар есептелгенде, Санду көш бастады.

20 қазанда Молдовадағы президент сайлауының бірінші кезеңі өтті, нәтижесінде кандидаттардың ешқайсысы 50 пайыздық шектен аса алмады. Санду 42,45%, ал Стояногло 25,98% дауыс жинаған. Үшінші орынды “Біздің” партиясының жетекшісі Ренато Усатии (13,79%) иеленсе, қалған кандидаттар 6%-дан аз жинады.

Президенттік сайлаумен бірге Молдовада елдің Еуропалық Одаққа кіруі туралы референдум өтті. Онда азаматтардың 50,35% одаққа кіруді қолдады. Молдова Республикасының Коммунистер партиясы (ПКРМ) референдум нәтижелерін даулауға тырысты, бірақ конституциялық сот оны процеске қатысушы деп санаудан бас тартты.

Майя Санду – 2020 жылдан бастап Молдова президенті; 2016 жылы ол Әрекет пен ынтымақтастық партиясын құрған. Партия 2021 жылы кезектен тыс парламенттік сайлауда жеңіске жетіп, билеуші ​​партия болды. Партияның республиканың 101 орындық бір палаталы парламентінде 62 мандаты бар. Сандудың билігі кезінде ел Еуроодақ мүшелігіне өтініш беріп, кандидат мәртебесін алды.

Оңтүстік Корея президенті Солтүстік Корея мен Ресей Федерациясының әскери ынтымақтастығына қарсы шаралар қабылдау қажеттігін мәлімдеді

Фото: AP Photo 

Оңтүстік Корея президенті Юн Сок Ёл ел парламентіндегі партиялар арасындағы ынтымақтастықты нығайтуға шақыра отырып, Солтүстік Корея мен Ресей арасындағы әскери ынтымақтастыққа қарсы шаралар қабылдау қажеттілігіне ерекше назар аударды.

“Солтүстік Корея мен Ресейдің ынтымақтастығы біздің ұлттық қауіпсіздігімізге елеулі қатер төндіреді. Біз қарсы шаралардың барлық ықтимал сценарийлерін мұқият қарастырамыз”, – деді президент дүйсенбіде премьер-министр Хан Деок Су жариялаған парламентке жолдауында.

Президент Оңтүстік Корея АҚШ-пен берік одақтасу және Жапонияның қатысуымен үшжақты қауіпсіздік ынтымақтастығы арқылы Солтүстік Кореядан келетін ядролық қауіп-қатерге қарсы әрекетін айтарлықтай күшейткенін атап өтті.

Сондай-ақ Юн Сок Ёл осы тақырыпта халықаралық пікірталас ұйымдастыра отырып, Солтүстік Кореядан қашқандарға қолдауды кеңейтуге және КХДР-дағы адам құқықтары мәселелеріне көбірек көңіл бөлуге уәде берді.

Амстердамда израильдік футбол жанкүйерлеріне шабуыл жасалды

Фото: ТАСС

Жұма күні кешкісін Амстердамда Еуропа лигасының жалпы раундының 4-турында өткен “Аякспен” матчтан кейін израильдік “Маккаби” футбол клубының жанкүйерлеріне шабуыл жасалды.

The Jerusalem Post басылымының хабарлауынша, он адам жараланып, тағы үшеуі із-түзсіз жоғалған. Шабуылдарға қатысы бар деген күдікпен 57 адам ұсталды.

Times of Israel газетінің хабарлауынша, шабуыл жасағандар бетперде киіп, Палестинаны қолдайтын ұрандар айтқан. Басылымның мәліметінше, ұйымдасқан топтар қаланың әр жерінде шабуылдар жасаған. 

Израиль премьер-министрі Биньямин Нетаньяху израильдіктерді эвакуациялау үшін Амстердамға ұшақтар жіберуге шешім қабылдады.

Нидерланд премьер-министрі Дик Шуф ​​Нетаньяхумен “израильдіктерге қарсы антисемиттік шабуылдарға” қатысты байланыста екенін айтты.